Kannenbäckerland

Keramiek uit het Westerwald 

19 januari t/m 11 mei 2025 

Net als de provincie Limburg is het Westerwald in Duitsland al eeuwenlang een belangrijk productiecentrum van keramiek. Het gebied bevindt zich ten noorden van de stad Koblenz. De beroemde ‘Keulse potten’ die in veel Nederlandse huishoudens nog steeds te vinden zijn, kwamen niet uit Keulen maar uit die streek. De traditie van keramiek vervaardigen zet zich tot op de dag van vandaag voort. De vele jonge getalenteerde makers die zich met hun atelier in het Westerwald vestigen, zijn hiervan het bewijs. In de tentoonstelling bij Keramiekcentrum de Tiendschuur wordt aandacht geschonken aan de historie van de keramiek uit het Westerwald en hoe grote hoeveelheden Duits steengoed werden gemaakt voor de Nederlandse markt. Er is werk te zien van bekende makers als Elfriede Balzar-Kopp, Heiner Balzar (die onder andere in Tegelen zijn leertijd genoot) en Wim Mühlendyck. Daarnaast kan men ook genieten van het werk van een hele nieuwe generatie makers, sommigen net afgestudeerd. Het is een goede traditie van Keramiekcentrum de Tiendschuur om aandacht te geven aan plekken op de wereld waar net als in Tegelen van oudsher keramiek wordt geproduceerd. De tentoonstelling is te zien van 19 januari t/m 11 mei 2025. 

Het Westerwald heeft het grootste gebied met kleiafzettingen van Europa waar wel vijftien verschillende soorten klei voorkomen. Het is uitstekende klei voor de productie van steengoed. Dit werd al vroeg ontdekt. De steengoed-productie in het Westerwald gaat daarom eeuwen terug. Het gebied kreeg niet voor de niets de naam Kannenbäckerland, oftewel het kannenbakkersland. Mede door de handelsroutes en de transportmogelijkheden van de rivier de Rijn werd het steengoed uit het Westerwald een succesvol exportproduct. De Nederlandse markt was een belangrijk afzetgebied. Functioneel gebruiksgoed als kannen, kruiken, boter- en inmaakpotten in de karakteristieke blauwgrijze kleuren, waren lange tijd zeer in trek. Inmiddels hoort boter uit steengoedpotten tot het verleden. De technologische ontwikkelingen hebben niet stilgestaan. Ook de productie van keramiek in het Westerwald heeft zich verder ontwikkeld. Het vak kan men leren bij twee belangrijke opleidingsinstituten in Höhr-Grenzhausen; het Instituut voor Keramiek en Glaskunst en de Vakschool Keramiek. Ook bevindt zich in die plaats het Keramiekmuseum Westerwald waar historische en hedendaagse keramiek te zien is. Uit de collectie van dat museum komen, naast historische stukken, werk van Elfriede Balzar-Kopp, Heiner Balzar en Wim Mühlendyck naar Keramiekcentrum de Tiendschuur. Daarnaast is het werk van onderstaande keramisten te zien – hedendaagse keramiek uit het Westerwald. 

De sculpturen en wandwerken van Monika Debus (Duitsland) verkennen de grenzen en leggen verbindingen tussen klei en schilderkunst, traditie en moderniteit. De oeroude zoutstookmethode uit het Westerwald wordt gebruikt om een nieuw, modern aspect te verkrijgen. 

Martin Goerg (Duitsland) construeert met de hand grote objecten door voortdurend kleimateriaal toe te voegen. Het beheersen van de lijnen en daarmee de vorm is een essentieel onderdeel van zijn werk. Door het langzame opbouwen hoeft een werk niet concentrisch te worden maar kan het naar buiten of naar achteren leunen met openingen aan de zijkant. Het samenspel van deze bewuste werkwijze met het ‘willekeurige werk’ van de oven geeft het werk haar eigenheid. 

De sculpturale keramische vormen die Thomas Naethe (Duitsland) maakt, bestaan uit convexe en concave onderdelen. Door de verandering van losse onderdelen ontstaan telkens nieuwe variaties. Het werk blinkt uit in precisie en harmonie. 

Rita Ternes (Duitsland) maakt sculpturen die door hun vorm de binnenruimte van de omringende ruimte scheiden en tegelijkertijd hun eigen plek innemen. De kleurstelling verduidelijkt hierbij wat binnen en buiten is. 

Het werk van Arthur Mueller (Duitsland) bestaat zowel uit vrij gedraaide kleine series als unieke stukken. Hij kent een fascinatie voor houtstook. De sporen die as en vlammen achterlaten, leveren een ‘berekenbare’ onzekerheid over het eindresultaat, als een geschenk uit de oven. 

De spiraalvorm is altijd de basis voor het werk van Julia Saffer (Duitsland). De spiraal symboliseert beweging, harmonie en oneindigheid. Daarnaast maakt ze gebruik van de Terra Sigillata-techniek op een eigentijdse manier die haar objecten een modern karakter geven. 

Het werk van Paul Simon Heyduck (Duitsland) bestaat zowel uit objecten en installaties als uit gebruiksgoed. Een kenmerk voor al zijn werk is de vreugde voor het experiment. Belangrijke thema’s zijn communicatie, de menselijke psyche en machtsstructuren. In zijn werkproces is hij op zoek naar overeenstemming tussen de werkwijze, het materiaal en het idee. 

Nora Arrieta (Duitsland) visualiseert in haar sculpturale objecten impressies en gevoelens die ontstaan uit de dagelijkse (over-)consumptie van beelden en informatie. Ze bevatten speelse en dromerige elementen waarin vertrouwde scènes, gebaren en alledaagse voorwerpen op nieuwe, onconventionele manieren worden samengebracht. 

In de werken van Carolin Piechotta (Duitsland) zijn indrukken en objecten die zij tijdens haar reizen heeft verzameld, belichaamd in de vorm en structuur van de keramische objecten. Zij maakt als het ware aandenkens die enerzijds materieel tastbaar zijn en anderzijds subjectieve herinneringen opleveren die niet zichtbaar zijn. 

De collectie van ‘vreemd nuttige voorwerpen’ van Theresa Pazek (Duitsland) verkent de esthetiek van orde als een tactiele en visueel waarneembare ervaring, vormgegeven door abstracte maar functionele porseleinen objecten. Orde wordt een instrument voor interactie met de dingen om ons heen en helpt ons te focussen. 

Petra Herbe-Diekmann (Duitsland) maakt servieswerk, zowel gedraaid als met de hand gevormd steengoed in harmonieuze kleurcombinaties die geïnspireerd zijn op organische vormen uit de natuur. 

De keramische sculpturen van Alix Brodeur (Verenigde Staten/Duitsland) zijn ontstaan uit een fascinatie voor alledaagse voorwerpen en vormen die geen esthetische bedoeling hebben. Een herinterpretatie van (en eer aan) hun aanwezigheid. Vormen die vereenvoudigd lijken en de basisprincipes van architectuur vieren, geglazuurd in verzadigde kleuren. 

Tot slot, toont Philsoo Heo (Zuid-Korea/Duitsland) in deze tentoonstelling werk waarin het verleden van een keramiekfabriek, die nu niet meer in werking is, gevat is in beeld. Met als doel ons meer bewust te laten zijn van onze omgeving en ons verleden. 

Opening: Zondag 19 januari om 15 uur met een inleiding door Dr. Nele van Wieringen, directeur van Keramiekmuseum Westerwald. 

Lezingen en workshopprogramma: 

Alix Brodeur (keramist): Workshop zaterdag 15 februari en lezing op zondag 16 februari van 14-15u 
Nora Arrieta (keramist): Lezing op zondag 16 februari van 14-15u (samen met Alix Brodeur) 
Annette Zeischka-Kenzler M.A. (wetenschappelijk medewerker Keramiekmuseum Westerwald): Lezing op zondag 16 maart van 14-15u Paul 
Simon Heyduck (keramist): Workshop van vrijdag t/m zondag 23 t/m 25 mei 
(Reserveren voor deze activiteiten via de website.)